„Konstytucja jako podstawa systemu prawnego i ustroju politycznego.”

Konstytucja to akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela. Za pierwszą historycznie uznaje się konstytucję USA (17 września 1787). Za drugą na świecie, a pierwszą w Europie, uznaje się najczęściej polską Konstytucję 3 Maja z 1791 r. Należy zaznaczyć, że czasami za pierwszą na świecie uznawana jest Konstytucja Korsyki z 1755 r., zaś niektórzy badacze historii prawa jako drugą (na świecie i w Europie) klasyfikują Konstytucję Szwecji z roku 1772, która, pomimo wprowadzenia monarchii absolutnej, uznawana jest za stosunkowo liberalny akt prawny.

KONSTYTUCJA STANÓW ZJEDNOCZONYCH

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki to pierwsza ustawa zasadnicza świata. Była wzorem dla wielu innych konstytucji powstających na całym świecie. Siłą konstytucji jest jej prostota i elastyczność. Obecnie z tylko 27 poprawkami służy potrzebom ponad 300 milionom Amerykanów w 50 stanach, które są w wielu kwestiach różne. Jest ona zarazem sztywna jak i elastyczna. Elastyczność Konstytucji polega na mnogości interpretacji praw w niej zawartych (interpretacji dokonują władze federalne), jej sztywność zaś na ogromnie trudnej, prawie niemożliwej procedurze jej zmienienia (najpierw potrzebne jest 2/3 głosów obu izb parlamentu, potem ¾ stanów musi te zmiany zaakceptować w określonym czasie, zazwyczaj w ciągu 2 lat). Konstytucja została podpisana przez 39 z 42 obecnych wówczas na konwencji filadelfijskiej przedstawicieli 17 września 1787 i później ratyfikowana przez specjalne konwencje w każdym z 13 stanów. Wchodząc w życie 4 marca 1789, Konstytucja zastąpiła artykuły konfederacji i wieczystej unii, które obowiązywały w latach 1781-1788. Pierwotny projekt Konstytucji przygotował James Madison z Wirginii. Początkowo miała służyć jako podpora w rządzeniu 4 milionami ludzi w 13 stanach, doprowadzić do centralizacji władzy, zostawiając jednak przy tym prawa poszczególnych stanów i dając im swobodę w ich sprawach wewnętrznych. Zawarty kompromis stanowił, że wszystkie stany będą reprezentowane przez jednakową liczbę ich przedstawicieli w Senacie, natomiast w Izbie Reprezentantów ich liczba będzie zależeć od liczby mieszkańców danego stanu. Od początku Konstytucja była przedmiotem sporu między federalistami i antyfederalistami. Federaliści chcieli, aby pozostała ona w takiej formie, jaką jej nadali. Antyfederaliści sprzeciwiali się temu, twierdząc, że Konstytucja nie chroni podstawowych praw jednostki i daje zbyt dużo możliwości jej nadinterpretacji władzom federalnym. Postanowili więc wprowadzić do Konstytucji tzw. Kartę Praw, którą stanowi 10 pierwszych poprawek, uchwalonych w 1791 r., w których przyjęta została Konstytucja.

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ

Konstytucja 3 maja została uchwalona 3 maja 1791 roku; ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją. Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą tego dnia przez sejm. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jej złotej wolności. Konstytucja wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Konstytucja zniosła zgubne instytucje, takie jak liberum veto, które przed przyjęciem Konstytucji pozostawiało sejm na łasce każdego posła, który, jeśli zechciał – z własnej inicjatywy, lub przekupiony przez zagraniczne siły, albo magnatów – mógł unieważnić wszystkie podjęte przez sejm uchwały. Konstytucja 3 maja miała wyprzeć istniejącą anarchię, popieraną przez część krajowych magnatów, na rzecz monarchii konstytucyjnej. W tym samym czasie przetłumaczono Konstytucję na język litewski.

KONSTYTUCJA FRANCUSKA

Konstytucja Francji to akt prawny o najwyższej randze we francuskim systemie prawnym, określający podstawy ustroju państwa francuskiego, podmiot władzy w państwie, a także sposób wykonywania przezeń władzy, oraz określający prawa i obowiązki obywateli. Jest to konstytucja sztywna, dlatego tryb jej zmiany jest utrudniony. Wniosek o zmianę składa premier, prezydent lub deputowani francuskiego parlamentu. Zmiany są uchwalane przez Zgromadzenie Narodowe i Senat. Następnie muszą zostać zaakceptowane w ogólnokrajowym referendum, jeśli zostaną przyjęte, zmiany wchodzą w życie. W przypadku projektu prezydenta, jest on ponownie przedstawiany obu izbom (Kongresowi), który przyjmuje go większością kwalifikowaną 3/5.

KONSTYTUCJA KORSYKI

Konstytucja Korsyki to konstytucja republiki powstałej w 1755 roku na Korsyce, uchwalona w tymże roku. Konstytucja obowiązująca do aneksji wyspy przez Francję w 1769 roku wprowadzała w krótkotrwałym państwie korsykańskich separatystów najbardziej demokratyczny i liberalny ustrój polityczny w ówczesnej Europie. Jednym z twórców konstytucji i przywódcą państwa był Pasquale Paoli. Jako pierwsza wprowadzała równouprawnienie płci w czynnym prawie wyborczym.

Niektóre źródła traktują Konstytucję Korsyki jako pierwszą na świecie, przed konstytucją amerykańską z 1787 roku i Konstytucją 3 Maja z 1791 r.